ДАРХАН-УУЛ АЙМГИЙН ТАТВАРЫН ХЭЛТСИЙН ТҮҮХЧИЛСЭН ЛАВЛАГАА

I.Манай хэлтсийн түүхийг сөхвөл Улсын бага хурал 1990 оны 12 дугаар  сарын 7-нд  “БНМАУ-ын албан татварын тухай хууль”-ийг батлан гаргаж, БНМАУ-ын ерөнхийлөгч П.Очирбат 1990 оны 12 дугаар сарын 24-нд уг хуулийг батламжласнаар зах зээлийн эдийн засагт нийцсэн Татварын алба бий болсон бөгөөд 1991 онд аймаг, нийслэлийн санхүүгийн хэлтэст татварын тасагтай болгох шийдвэр гарснаар хуучнаар  Дархан хотын АДХГЗ-ны санхүүгийн хэлтэст бүтэц зохион байгуулалтын өөрчлөлт хийж, Татварын тасгийг шинээр бий болгож тасгийн даргаар Д.Дугархүүг томилон ажиллуулсан байна.Татварын анхны байцаагчаар Д.Наранцэцэг, Ж.Магсаржав, Д.Даваахүү, Б.Жаргалсайхан, Ш.Шарав, Ц.Чанцалсүрэн, Б.Жаргалсайхан, Я.Цэрэндэжид, Л.Цэндсүрэн, Н.Өсөх, Б.Бааст, Д.Дамбадаржаа, Л.Энэбиш нар ажиллаж  байсан.

II.Монгол улсын Татварын ерөнхий хуулийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний тухай Монгол Улсын Засгийн газрын 1992 оны 1 дүгээр сарын 23-ны өдрийн 11 дүгээр тогтоол гарч уг тогтоолоор Улсын Татварын албаны дүрмийг баталжээ.

Дархан хотын татварын  тасаг нь 1992 онд хотын захиргааны хоёрдугаар байр / одоогийн  Дархан сум 5-р баг “Их цагаан сүлд” ХХК / -нд шилжин ажиллав. Тэр үед хотын захиргааны 2-р байранд 10-аад байцаагч улсын үйлдвэрийн газрууд , компаниудыг бүртгэн, татварын ногдуулалт, төлөлт, хяналт шалгалтыг хийж,       Дархан болон Найрамдал хороо захиргаанд тус бүр 2 байцаагч , Хөтөл, Хонгор, Салхит, Орхон хороонд тус бүр 1 байцааагч, Шарын гол суманд 2 байцаагч ажиллаж, хувиараа эрхлэх аж ахуй, хоршоодыг хариуцан ажиллаж байсан байна.

III.1993 оны 04 дүгээр сард Дархан-Уул аймгийн татварын хэлтэс байгуулагдаж, анхны  даргаар нь Ж.Магсаржав томилогдон ажилласан байна. Хэлтэс нь Д.Наранцэцэг ахлагчтай татвар хураалтын хэсэг, Д.Эрдэнэхүү ахлагчтай  хяналт шалгалтын хэсэг гэсэн бүтэцтэй зохион байгуулагдан ажиллаж эхэлсэн . Татварын албаны ажилтаны мэргэжлийг дээшлүүлэх, мэргэшүүлэх тал дээр онцгой анхаарч Улсын татварын ерөнхий газрын сургалтын төвөөс анх 1993 онд Дархан хот, Эрдэнэт хот, Булган аймгийн  татварын хэлтсийн байцаагчдын хамруулсан анхны сургалтыг явуулжээ.

IV.Засгийн газрын 1994 оны 135 дугаар тогтоолоор Улсын албан татварын ерөнхий газрыг “Улсын татварын ерөнхий газар” болгон өөрчилж,  татварын хяналт шалгалтын газрыг байгуулж, аймаг, нийслэлийн татварын албад Засаг даргын тамгын газарт харьяалагдаж байсныг Засаг даргын дэргэдэх Татварын хэлтэс, тасаг болгон өөрчилж, хэлтсийн даргаар Ж.Магсаржав, хяналт шалгалтын тасгийн даргаар Д.Эрдэнэхүү, татвар хураалтын тасгийн даргаар Д.Наранцэцэг нарыг ажиллуулсан байна.

V.Улсын Татварын ерөнхий газрын даргын 1996 оны 03 тоот  тушаалаар “Татварын хяналт шалгалтын талаар авах арга хэмжээний тухай” журмын дагуу хэлтсийн бүтэц зохион байгуулалтанд өөрчлөлт орж Татвар хураалтын тасаг, хяналт шалгалтын тасаг, бүртгэл мэдээллийн тасаг гэсэн бүтэцтэйгээр ажилласан.

VI.2001 оноос татварын албаны мэдээллийн систем  Web суурьтай ORACLE орчинд TAXACT-21 программыг ашиглаж ирсэн.Татварын хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлэхэд нь туслалцаа үзүүлэх, сурталчлах, татвар төлөгчдөд татварын хууль тогтоомжийг сайн дураар дагаж мөрдөх дадлыг татвар төлөгчдөд хэвшүүлэх зорилгоор Татварын албанаас татвар төлөгчдөд үзүүлэх “Нэг цэгийн үйлчилгээ”-ний бэлтгэл ажлыг хангаж, орон нутгаас анх удаа 2005 оны 05 дугаар сарын 20-нд”Нэг цэгийн үйлчилгээ”-нд бүрэн шилжин ажилласан.

VII.Татварын албанаас татвар төлчдөд үйлчилгээ үзүүлэх “Нэг цэгийн үйлчилгээ”-ний бэлтгэл  ажлыг хангаж, 2005 оны 05 дугаар сарын 20-ноос нэг цэгийн үйлчилгээнд бүрэн шилжин ажилласан. 2007 оноос татвар төлөгчдөд үйлчлэх тасгийг шинээр бий болгон даргын ажлын хэсэг, татвар төлөгчтэй харилцах, мэдээлэл боловсруулалтын тасаг, Татвар хураалтын тасаг,  Хувь хүний орлогын албан татварын тасаг, Татварын хяналт шалгалтын тасаг гэсэн бүтэцтэйгээр ажиллаж байсан.

VIII.Татварын алба 2013 оны 10-р сард цахим татварын систем нэвтрүүлэхэд орон нутгаас анх удаа манай аймаг  амжилттай туршиж,  цахим татварын системийг 100 хувь хэрэгжүүлж, татвар төлөгч тоон гарын үсгээр  татварын тайлангаа цахимаар илгээж, 2014 оноос хяналт шалгалтын Fisher программ,  ухаалаг тайлангийн систем BI,  2015 оноос  татвар төлөгчийн бүртгэл TRIPS, хүний нөөцийн DIAMOND-1, татварын өрийн удирдлагын Debt management, хувь хүний тайлан /ТТ-06/ –г 2015 оны жилийн эцсийн тайлангаар хүлээн авах зэрэг программуудыг ашиглаж татварын албаны татварын бүртгэл мэдээллийн нэгдсэн сан  цахим тайлангийн  системд шилжин   мэдээлэл технологийн 3 дахь үедээ ажиллаж байна.

2015 оны 05 дугаар сараас лавлагаа тодорхойлолтыг цахимаас авдаг болсон.

Монгол Улсын Засгийн газрын 2015 оны 12 дугаар сарын 21-ний өдрийн 501 дүгээр тогтоолоор Гааль болон татварын байгуулагыг нэгтгэж, 2016 оны 01 сарын 01 –нээс Гааль, татварын ерөнхий газар болж баталсан. Гааль, татварын ерөнхий газрын 2016 оны 03 сарын 30-ны өдрийн А/88 тоот тушаалаар харъяа гааль, татварын нэгжийн зохион байгуулалтын бүтэц, чиг үүргийг батласан ба  манай татварын хэлтэс татвар төлөгчдөд дэмжлэг үзүүлэх тасаг, орлогын тасаг, татварын хяналт шалгалтын тасаг, статистик, эрсдлийн удирдлагын тасаг,  захиргаа, хууль эрх зүйн тасаг гэсэн 5 тасаг, 50 ажилтантай ажиллаж байсан

IХ.Татварын Ерөнхий газрын даргын 2020 оны 08-р дугаар сарын 13-ны А/122 тоот тушаалаар нэвтрүүлэлтийн баг байгуулагдаж татварын системийг орчин үеийн технологийн  шийдлээр шинээр боловсруулж, одоогийн алба бүрт байгаа татварын мэдээллийн санг нэгдсэн вэб хандалттай систем ТАТВАРЫН УДИРДЛАГЫН НЭГДСЭН СИСТЕМ-д шилжүүлсэн. Ингэснээр татварын улсын байцаагчийн өдөр тутмын үйл ажиллагааг хялбарчлах, татвар төлөгчид үзүүлэх үйлчилгээний чанарыг сайжруулах, удирдлагыг нэгдсэн мэдээллээр   хангадаг болсон.

Одоо манай хэлтэс Даргын ажлын хэсэг, Татвар хураалтын тасаг, Òатвар төлөгчтэй харилцах, мэдээлэл болвсруулалтын тасаг, Хувь хүний орлогын албан татварын тасаг, Хяналт шалгалтын тасаг гэсэн бүтэцтэйгээр үйл ажиллагаагаа явуулж байна.

            Тус хэлтэст нийтдээ 52 ажилтан ажиллаж байгаагаагийн 43 нь төрийн захиргааны албан хаагч, 8 нь төрийн үйлчилгээний ажилчиí, 1 óäèðäàõ àæèëòàíòàéãààð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéíà.

Татварын албанаас иргэдэд үзүүлэх үйлчилгээг хөнгөн шуурхай болгох, чирэгдэл хүнд сурталгүй байлгах, татвар хураалтын ажлыг улам сайжруулах, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлыг арилгах, татварын хууль тогтоомжийг сурталчлах, татвар төлөгчдөд татварын хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлэхэд нь туслалцаа үзүүлэх, татварын хууль тогтоомжийг сайн дураар дагаж мөрдөх дадлыг татвар төлөгчдөд хэвшүүлэх зэрэг Татварын албаны зүгээс татвар төлөгчдөд үзүүлэх бүхий л туслалцаа, дэмжлэг, ажил, үйлчилгээг нэг танхимаас үзүүлэх “Нэг цэгийн үйлчилгээ”-ний бэлтгэл ажлыг хангаж 2005 оны 5 дугаар сарын 20-ноос нэг цэгийн үйлчилгээнд бүрэн шилжээд ажиллаж байна. Татвар төлөгчдийг угтан үйлчилэх үйлчилгээг нэвтрүүлж “Диспетчир-байцаагч” ажиллуулж татвар төлөгчдийг хүлээгдүүлэхгүй үйлчлэх зорилгоор “Үдийн завсарлагагүй ажлын цагаар ажиллаж” өөрсдийн хүч бололцоог дайчлан “Татвар төлөгч үйлчилүүлэгчдийн “Номын сан” “Татвар төлөгчдийн өрөөг”-г бий болгон ажиллуулах зэрэг үйлчлгээний шинэ шинэлэг хэлбэрүүдийг ажил үйлчилгээндээ нэвтрүүлэн ажиллаж байна.

Өнгөрсөн онд явагдсан Архив, албан хэрэг хөтлөлт, төрийн байгууллагын ажлын зохион байгуулалтын улсын үзлэгийн комиссоос 95,42 оноотойгоор “А” үнэлгээтэй, 2009 онд Хэлтсийн даргаас Аймгийн засаг даргатай байгуулсан бүтээгдэхүүн нийлүүлэлтийн үр дүнгийн гэрээний биелэлт 97 оноотойгоор “А” үнэлгээтэй үнэлэгдэн аймгийн 2009 оны “Тэргүүний хамт олон”-оор шалгарлаа.

Татварын мэдлэг, боловсрол олгох ажлыг сургуулийн насны хүүхдүүдээс эхлэх нь үр дүнтэй гэж үзэн татвар төлөгчдийн өдрүүдийн ажлын хүрээнд ерөнхий боловсролын сургуулийн сурагчдын дунд зохион бичлэгийн уралдаан зарлаж дүгнэн тэргүүн байр эзэлсэн сурагчдыг шагнаж урамшуулах, мөн  8 сургуулийн 11-р ангийн 37 бүлгийн 2160 сурагчдад  “Татваргүй бол яах вэ? “ сэдэвт хичээлийг 43 байцаагч нэгэн зэрэг заах зэрэг олон ажлыг уламжлал болгон зохион байгуулж хийж байна..

Манай байгууллага 2011 онд:

•  
• Татварын ерөнхий газрын хэмжээнд “ Иргэний татвар цахим їйлчилгээ “  зорилтыг хэрэгжүүлж,
• Татвар төлөгчид , үйлчлүүлэгчид, харилцагчиддаа хүргэж ирсэн шинэ, шинэлэг үйлчилгээнүүдээ улам боловсронгүй болгох замаар байнгын, соёлтой, боловсон , хүртээмжтэй, хүнд суртал чирэгдэлгүй хүргэж,
• Татварын хууль, тогтоомжуудыг сурталчлах, биелэлтэнд нь хяналт тавих, илэрсэн зөрчлийг арилгуулах, татварын хяналт шалгалтын үр нөлөөг дээшлүүлэхэд ахиц гаргаж,
• Төвлөрсөн тєсєв, орон нутгийн тєсєвийн тєлєвлєгєєг  бүрэн биелүүлж ажиллах,
• 2010 оны ажлын хүрсэн түвшин, ололт амжилтаа бататгаж, ахиулж ажиллах зорилтуудыг дэвшүүлэн ажиллаж байна.

Засгийн газрын 1994 оны 135 дугаар тогтоолоор Улсын албан татварын ерөнхий газрыг “Улсын татварын ерөнхий газар” болгон өөрчилж,  татварын хяналт шалгалтын газрыг байгуулж, аймаг, нийслэлийн татварын албад Засаг даргын тамгын газарт харьяалагдаж байсныг Засаг даргын дэргэдэх Татварын хэлтэс, тасаг болгон өөрчилж, хэлтсийн даргаар Ж.Магсаржав, хяналт шалгалтын тасгийн даргаар Д.Эрдэнэхүү, татвар хураалтын тасгийн даргаар Д.Наранцэцэг нарыг ажиллуулсан байна.

Энэ үед манай татварын тасаг 13 хүний бүрэлдхүүнтэй ажиллаж байсан ба Б.Чомбонг үндсэн нягтлан бодогчоор, Д.Сүрэнжавыг хэрэг бүртгэгчээр ажиллуулсан юм. Татварын алба 2013 оны 10-р сард цахим татварын систем нэвтрүүлэхэд орон нутгаас анх удаа манай аймаг  амжилттай туршиж,  цахим татварын системийг 100 хувь хэрэгжүүлж, татвар төлөгч тоон гарын үсгээр  татварын тайлангаа цахимаар илгээж, 2015 оны 05 дугаар сараас лавлагаа тодорхойлолтыг цахимаас авдаг болсон.

Дархан –Уул аймгийн Татварын хэлтэс нь ТЕГ-аас батлагдсан орон тоогоор нийт 50 ажилтан албан хаагчидтай Үндэсний Татварын албаны чиг үүргийг хэрэгжүүлж ажиллаж байна.

Монгол улсын Татварын Ерөнхий хууль болон бусад холбогдох хууль эрх зүйн актыг үйл ажиллагаандаа удирдлага болгон Татварын Ерөнхий хуулийн 22 дугаар зүйл:

22.1.1 Татварын хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулах, татвар төлөгчийг мэдээллээр ханган зөвлөгөө өгөх, сургалт, сурталчилгаа явуулах

22.1.2 Татварын хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэд хяналт тавих

22.1.3 Улс орон нутгийн төсвийн орлогыг бүрдүүлэх зэрэг хуулинд заасан Үндэсний татварын албаны үндсэн чиг үүргийг аймгийн хэмжээнд хэрэгжүүлэх мөн хуулийн 14 дүгээр зүйл 14.1-д заасан “Татварын алба, татварын улсын байцаагч нь бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхдээ татвар төлөгчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хүндэтгэж, тэдэнд итгэл үзүүлэн ажиллана” гэсэн зарчмыг баримтлан ажиллаж байна.

Татварын ерөнхий газрын тушаалаар харъяа гааль, татварын нэгжийн зохион байгуулалтын бүтэц, чиг үүргийг батласан ба  манай татварын хэлтэс татвар төлөгчтэй харилцах тасаг, татварын орлогын тасаг, татварын хяналт шалгалтын тасаг, эрсдэл статистикийн тасаг,  захиргааны тасаг гэсэн 5 тасаг, 50 ажилтантай ажиллаж, улс орон нутгийн төсөвт 23,1 тэрбум төгрөг төвлөрүүлэхээр ажиллаж байна

Татварын хэлтсийн байр нь 1974 онд ншиглалтанд орж, 2002 онд их засвар, шинэтгэл хийсэн. Дархан сумын 7 дугаар багийн нутаг дэвсгэрт орших 2 давхар тоосгон байшин, 5595.0 м²  эдэлбэр газартай.

Төв замын дагуу орших, хойд талаараа Шинэ зах, урд талаараа “Монгол алт” ХК-тай зэрэгцэн байрладаг. Төвлөрсөн шугам сүлжээнд холбогдсон.

Байгууллагын барилга нь: нийт 14 өрөө тасалгаа, 3 нийтийн заалтай. Үүнээс 2-р давхарт 8 өрөөтэй, 3 нийтийн заалтай, 1-р давхарт 6 өрөө, 1 сургалтын танхимтай, гадна талаасаа ордог 2 түрээслэгч байгууллагын 4 өрөөтэй, жилийн турш үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллага болно.

Байгууллагын ар талд төвийн бүсийн сургалтын төвийн 2 давхар инженерийн шугам сүлжээнд холбогдсон нийт 20 өрөөтэй дотуур байртай, 15 автомашины дулаанд холбогдсон гражтай.

Барилга байгууламжийн ашиглалтын хугацаа-43 жил. Газар хөдлөлтөд аюултай үнэлгээ бүхий барилга.